Pasłęk (Holland, Preussisch Holland) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. Liczy niespełna 12 tysięcy mieszkańców. Położone jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego. Przez miasto przepływa rzeka Wąska, uchodząca do jeziora Drużno.
Najstarsza wzmianka o ziemi pasłęckiej pochodzi (z zapisaną nazwą) pochodzi z 9 lipca 1231 r. - w dokumencie wystawionym przez papieża Grzegorza IX dla chrześcijan w Pomezanii i w okolicach Pasłęka mowa jest o terra Passalucensis. Prawdopodobnie istniał tu pierwotnie gród pruski zdobyty następnie przez Krzyżaków, którzy następnie wybudowali na jego miejscu zamek o nazwie Pazlok/Patzlok. W średniowiecznych dokumentach występują ponadto następujące nazwy: Pazluch, Paczlog, Pasluczen. W XIV w. powstał murowany zamek oraz system fortyfikacji miejskich (do dziś mury zachowane na 1200 metrach długości, co stawia je w gronie najdłuższych zachowanych murów miejskich w Polsce), ratusz, dzisiejszy kościół św. Bartłomieja. Powstała przy nim osada w miejscu której w roku 1297 lokowano miasto Holland (prawdopodobnie na cześć zasadźców pochodzących z terenów Holandii). Podczas wojny trzynastoletniej (1454–66) mieszkańcy miasta opowiedzieli się po stronie Polski i z pomocą większych miast pruskich doprowadzili do odejścia załogi krzyżackiej z pasłęckiego zamku. W tym okresie rezydowała tutaj polska załoga. W myśl postanowień II Pokoju toruńskiego w 1466 pozostał w państwie krzyżackim; podczas wojny polsko-krzyżackiej 1520–21 obsadzony przez załogę polską (do 1525); od 1525 w Prusach Książęcych, dzielił ich losy polityczne i gospodarcze. W 1635 roku w mieście odbywały się wstępne pokojowe rozmowy polsko-szwedzkie (w kościele św. Bartłomieja) zakończone ostatecznie podpisaniem 26-letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi.
W roku 1701 miasto zmieniło nazwę na Preussisch Holland (do roku 1945). W latach 1717-1719 Andreas Hildebrandt wybudował w kościele św. Bartłomieja wspaniałe organy, które funkcjonują do dziś. W latach 1818 –1975 siedziba powiatu. Pod koniec XIX w. i do roku 1945 miasto posiadało swoje bogate tradycje piernikarskie (jeden z cukierników otrzymał tytuł Nadwornego Dostawcy Pierników, kolejny opatentował swoje wyroby). W 1833 starostwo powiatowe rozpoczęło wydawanie swojego pisma urzędowego, pierwszego tego typu na terenie Prus. W XIX i na początku XX wieku miasto rozwijało się, powstawały większe i mniejsze zakłady produkcyjne. Podczas I Wojny Światowej pod Pasłękiem powstał mogący pomieścić nawet 15 tysięcy osób, obóz jeniecki dla żołnierzy alianckich. Przy obozie założono cmentarz, na którym pochowanych zostało ponad tysiąc żołnierzy, głównie rosyjskich. W okresie XIX i na początku XX wieku funkcjonowała w mieście nieliczna gmina żydowska, do dziś zachował się cmentarz żydowski z kilkudziesięcioma macewami i grobami – najlepiej zachowana nekropolia wyznania mojżeszowego na terenie Warmii i Mazur. W okresie międzywojennym miasto powoli rozbudowywało się, zaczęły powstawać nowe osiedla. W dniu 23 stycznia 1945 roku miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, w dniach następnych historyczne centrum (Stare Miasto) uległo ogromnemu zniszczeniu. Od 1945 r. miasto należy do Polski. W mieście i okolicy znajduje się sporo ciekawych zabytków, również z czasów średniowiecza. Jedna z miejskich legend głosi o ukryciu w niezbadanych podziemiach zamkowych słynnej bursztynowej komnaty.
VI-IX w. Na ziemi pasłęckiej osiedla się pruskie plemię Pogezanów
1231 Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się nazwa ziemia pasłęcka – terra Passalucensis
1237-1238 Krzyżacy pod wodzą Hermana Balka dokonują podboju Pogezanii
1260 – 1273 Wybuch powstania pruskiego powoduje przejściową utratę przez Krzyżaków włości Passaluc
1267 Po raz pierwszy pojawia się nazwa osady Pasłęk w niemieckiej formie Pazluch
29.09.1297 Wielki mistrz krzyżacki Meinhard von Querfurt wydaje akt lokacyjny miasta nazwanego wówczas – od kraju pochodzenia osadników – Holland
1319 Pojawia się nazwa Castrum Hollandense dla określenia zamku pasłęckiego
1320 Przebudowa pasłęckiego zamku z drewnianego na murowany - rozpoczęcie budowy kościoła św. Bartłomieja
1396 Dokumenty wspominają proboszcza, rektora szkoły w dawnym Pasłęku
1410 Po bitwie pod Grunwaldem wojska Jagiełły na kilka miesięcy zajmują Pasłęk
1440 Miasto przystępuje do Związku Pruskiego
1455 Przekazanie Pasłęka i okolicznych ziem zaciężnym Czechom, będącym w służbie państwa polskiego
1466 Na mocy pokoju toruńskiego Pasłęk zostaje przy Krzyżakach i staje sie siedzibą komturów (do 1525 roku)
1520 W czasie wojny polsko-krzyżackiej Polacy zdobywają miasto i burzą zamek
1525 Polacy tracą Pasłęk po sekularyzacji Państwa Zakonu Krzyżackiego
XVI – XVII w. Miasto niszczą liczne pożary i nawiedzają epidemie, mimo to następuje rozwój miasta i przedmieścia
1526 Utworzenie w Pasłęku parafii ewangelickiej
1534 Założenie w mieście szkoły łacińskiej
1578 Zakończenie odbudowy pasłęckiego zamku
1594-1627 W Pasłęku głoszone są kazania w języku polskim
1627 Wojska szwedzkie wkraczają do miasta, a król szwedzki Gustaw Adolf rezyduje w pasłęckim zamku
1653 Podpisanie rozejmu polsko-szwedzkiego w pasłęckiej farze.
1656 W Pasłęku spotykają się król szwedzki Karol Gustaw i elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm i zawierają układ przeciwko Polsce
1688 Rusza poczta konna z Królewca do Malborka przez Pasłęk
1720-1818 W Pasłęku stacjonują wojska pruskie
1752 Włączenie Pasłęka do powiatu morąskiego
1758 Podczas wojny siedmioletniej Pasłęk zajmują na krótko wojska rosyjskie
1807 i 1812 Pobyt w Pasłęku wojsk francuskich
1818 Pasłęk otrzymuje rangę miasta powiatowego
1829 Wybudowana została droga Pasłęk-Zielony Grąd ,w 1832 przedłużona do Elbląga, co zapoczątkowuje budowę bitych połączeń drogowych (m.in. w 1857 r. do Miłakowa, a w latach 1884-1885 do Młynar)
1834 Założenie drukarni
1852 Otwarto linię kolejową Braniewo-Malbork z odgałęzieniem w kierunku Pasłęka
1860 Otwarcie nowoczesnego, jak na owe czasy, szpitala
1869 Budowa sieci wodociągowej w Pasłęku
1879 Uruchomienie linii telefonicznej między Pasłękiem i Zielonką Pasłęcką
1882 Uruchomienie połączenia kolejowego Morąg – Pasłęk – Bogaczewo
1883 Zawiązała się w Pasłęku ochotnicza straż pożarna
XIX w. W Pasłęku powstaje lokalny przemysł, m.in.: 1827 – nowoczesny wiatrak, 1840 – młyn kieratowy, 1848 – ślusarnia, a także garbarnia, tartak i inne
1897 Miasto Pasłęk obchodzi jubileusz 600 – lecia nadania praw miejskich
1898 Pierwsze telefony miejskie
1909 Wzniesienie wieży ciśnień
1925 Zasadzenie lasu przy kąpielisku miejskim „Jeziorko''
1930 Wzniesienie nowego gmachu poczty
1937 Oddano do użytku Stadion Sportowy
25.01.1945 Wojska radzieckie zajmują Pasłęk
1.06.1945 Przekazanie Pasłęka administracji polskiej
1969 Powołano do życia Spółdzielnię Mieszkaniową Lokatorsko-Własnościową "Pasłęczanka". Efektem jej działalności jest powstała dzielnica mieszkaniowa pod nazwą "Osiedle Ogrodowa".
1975 Pasłęk traci status miasta powiatowego
1975 działalność rozpoczyna obecny Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych im. Stanisława Mikołajczyka przy ul. Wojska Polskiego w Pasłęku
27.05.1990 Pierwsze po wojnie wolne wybory samorządowe do Rady Miejskiej w Pasłęku * podpisanie porozumień o partnerskiej współpracy z partnerami zagranicznymi:
1991-97 Przy ul. Kopernika wybudowany został kościół p.w. błogosławionego Jerzego Matulewicza
1993 Została zrealizowana największa inwestycja w powojennej historii Pasłęka, którą była rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Pasłęku oraz budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej na osiedlach Północ i Zarzecze
1996 Odbudowa bramy Młyńskiej przy udziale niemieckiego Towarzystwa Powiatowego Pr. Holland
1997 Obchody jubileuszu 700 – lecia praw miejskich Pasłęka * kapitalny remont Bramy Kamiennej (Wysokiej) przy udziale partnerów niemieckich: Fundacji Współpracy Polsko – Niemieckiej, Towarzystwa Powiatowego Pr. Holland i miasta Itzehoe * wydanie obszernej monografii o ziemi pasłęckiej pt. „Pasłęk – z dziejów miasta i okolic”
* założenie Parku Ekologicznego w Pasłęku
1997-2007 Powstaje nowe osiedle im. 700-lecia Pasłęka przy ul. Partyzantów, osiedle Zydlong zmienia nazwę na Zarzecze, te i pozostałe osiedla (Północ, Ogrodowa) intensywnie się rozbudowują
1999 – 2004 Wybudowanie w Parku Ekologicznym w Pasłęku dwóch sztucznych zbiorników wodnych Zakrzewko I i Zakrzewko II do celów rekreacyjnych
2001 Utworzenie w Pasłęku podstrefy Warmińsko – Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
2002 Pierwsze po II wojnie światowej bezpośrednie wybory Burmistrza Pasłęka
2006 Wybudowana została stacja uzdatniania wody w Pasłęku, w 75% z funduszy unijnych
* rozpoczęcie budowy pola golfowego Sand Valley w Pasłęku
2007 -2008 Obchody jubileuszu 710-lecia praw miejskich Pasłęka
*wybudowano ulice gminne: Partyzantów, Spacerową, Krzywą, Słoneczną, Różaną, Firmową oraz zmodernizowano pl. św. Wojciecha
* wybudowana została fabryka mebli STANBOR przy ul. Westerplatte wybudowano obiekt hotelowo - gastronomiczny przy pl. św. Wojciecha
* przebudowa ulic Kolonia Robotnicza, Kusocińskiego, parkingu przy cmentarzu komunalnym przy ul. A. Steffena
* budowa ulicy Firmowej w Pasłęku położonej na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej
* budowa ronda Itzehoe w Pasłęku
2008 – 2010
* remont stadionu miejskiego w Pasłęku
* budowa boiska sportowego ORLIK przy Gimnazjum nr1 w Pasłęku
* remont dróg, ulic i chodników gminnych (Malinowa, Plac Grunwaldzki Wiśniowa, Jaworowa, Hrynyka, parking przy ul. Wojska Polskiego)
* nowa siedziba Ośrodka Rehabilitacji w Pasłęku przy Szpitalu Powiatowym w Pasłęku
* przebudowa ul. Ogrodowej-osiedlowej,
* remont ul. 3-go Maja
* remont części murów obronnych (odcinek ok. 100m przy ul. Osińskiego w sąsiedztwie Bramy Młyńskiej
* poprawa funkcjonalności ruchu kołowego i pieszego Starego Miasta w Pasłęku
2011 – 2012
* budowa zespołu boisk sportowych ORLIK 2012 przy Zespole Szkół Powszechnych w Pasłęku
* remont i przebudowa sali widowiskowo-kinowej w Pasłęckim Ośrodku Kultury
* modernizacja oczyszczalni ścieków w Pasłęku
* budowa zespołu boisk sportowych z lodowiskiem przy Szkole Podstawowej nr2 w Pasłęku
|* przebudowa chodnika przy powiatowej ul. Ogrodowej w Pasłęku;
* remont ul. Geodetów
* remont pomieszczeń Biblioteki Publicznej w Pasłęku
* budowa 10 placów zabaw na terenach Gminy Pasłęk (Awajki, Kwitajny, Bądy, Kronin, Wakarowo, Krosno, Piniewo, Rzeczna, Stegny, Nowa Wieś)
2013 – 2014
* budowa placów zabaw w miejscowościach: N owe Kusy, Marzewo, Zielonka Pasłęcka
* remont Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi w Zielonce Pasłęckiej
* remont ul. Ks. Cyganka, chodnika przy ul. Bankowej, ul. Przedszkolnej, Zwycięstwa, nawierzchni dróg wewnętrznych Starego Miasta
* budowa Parku Rekreacyjno – Edukacyjnego na Pl. Tysiąclecia w Pasłęku
* budowa chodnika i ścieżki rowerowej na odc. Pasłęk – Rzędy, budowa jezdni i chodnika na ul. Cichej, przebudowa ul. Przemysłowej
* budowa kreatywnego placu zabaw przy Przedszkolu Samorządowym nr2 w Pasłęku
2015 – 2016
* budowa ulic: Długiej, Wiosennej, Elbląskiej i Gen. Andersa w Pasłęku
* remont parkingu przy ul. Jagiełły, budowa chodnika do cmentarza komunalnego przy ul. A. Steffena, remont chodnika przy ul. Kopernika
* budowa kreatywnego placu zabaw przy Zespole Szkół Powszechnych w Pasłęku oraz nowoczesnego placu zabaw przy Przedszkolu Samorządowym nr1 w Pasłęku
* przebudowa Pl. Grunwaldzkiego w Pasłęku, ul. Polnej, remont ul. Witosa
2017 – 2018
*rewitalizacja parku miejskiego przy ul. Partyzantów/Osińskiego, remont ul. Limanowskiego
* budowa ul. Firmowej, remont parkingu przy ul. Mickiewicza
* budowa zieleńca przy ul. Boh. Westerplatte
* rozbudowa Szkoły Podstawowej nr 2 w Pasłęku
* adaptacja pomieszczeń na przedszkole w Szkole Podstawowej nr 1 w Pasłęku
* przebudowa ulic: Lanca, Nowowiejskiego, Zawiszy Czarnego, części ul. Bankowej, ul. Rzemieślniczej
