Najciekawsze obiekty zabytkowe znajdują się na terenie Starego Miasta położonego na wzgórzu łagodnie obniżającego się w kierunku południowym i południowo-zachodnim. W tym kierunku nastąpił rozwój miasta. Stare Miasto ma kształt czworoboku. Rynek Starego Miasta różni się od innych rynków powszechnie spotykanych w Polsce - ma kształt ulicowy (prostokątny), styl holenderski. Stanowi go długa, najszersza, najokazalsza - ulica Bolesława Chrobrego, ograniczona gotycko - barokowymi kamieniczkami. Równolegle do niej biegnie ulica A. Mickiewicza. Trzy, węższe ulice, prostopadłe do pierwszych: I. Krasickiego, H. Sienkiewicza, T. Kościuszki - tworzą prostokąt Starego Miasta.
Stare Miasto otoczone jest murami obronnymi. Miejskie mury obronne wzniesione około 1320 r. Jedne z dłuższych, zachowanych do dzisiaj, murów miejskich na terenie Polski, najdłuższe w województwie warmińsko-mazurskim. Zachowany fragment murów liczy około 1200 metró a ich wysokość sięga do 8 metrów. Baszta Prochowa znajduje się przy ulicy Firleja 18.
Główną bramą wjazdową na teren Starego Miasta od strony SW była gotycka Brama Kamienna zwana też Wysoką Wieżą. Brama przyozdobiona jest ostrołucznymi blendami czyli płytkimi wnękami w murze w formie okna. Bramę wieńczy trójdzielny szczyt ozdobiony sterczynami. Jedna z trzech bram prowadzących niegdyś do miasta. Powstała w I ćwierci XIII w. W latach 1997-1998 przeszła remont kapitalny.
Brama Młyńska. Druga zachowana brama miejska (z trzech dawniej istniejących). Prowadziła na tereny zamkowe u podnóża wzgórza zamkowego – do młynów, przystani na rzece Wąskiej. Znajduje się ona tuż obok zamku i stanowiła prawdopodobnie główną bramę wykorzystywaną przez załogę pasłęckiego zamku. Wyższe kondygnacje bramy rozebrano w 1830 r. Zniszczona podczas działań wojennych w 1945 roku, odbudowana do stanu przedwojennego w 1996 roku.
Młyńskie Przedmieście. Malowniczy fragment miasta u podnóża Starego Miasta, rozpoczynający się za Bramą Młyńską. Jego początki wiążą się z funkcjonującymi tam od czasu powstania zamku zakonnymi młynami, z których korzystali również mieszkańcy. Zabudowa przedwojenna zachowana nieomal w całości, na uwagę zwraca zabudowa dawnego kompleksu Młyna Wodnego.
Brama Garncarska - rozebrana w XIXw. ze względu na zły stan murów - tworzyła wylot ze Starego Miasta ulicą Mickiewicza.
Na szczycie urwistego wzgórza, około 1320r. stanęło dzisiejsze północne skrzydło zamku. Zamek w Pasłęku powstał prawdopodobnie w miejscu dawnego grodu/warowni pruskiej i stanowił doskonała lokalizację kontrolująca dolinę rzeki Wąskiej uchodzącej do ówcześnie ogromnego jeziora Druzno. Po zdobyciu warowni pruskiej Krzyżacy przystąpili do fortyfikowania wzgórza, gdzie ostatecznie na początku XIV wieku powstał pasłęcki zamek. Najstarszą jego częścią jest część środkowa, tzw. skrzydło północne zamku. W trakcie wojny polsko-krzyżackiej w 1520 r. zamek został zniszczony i rozebrany niemal fundamentów. W latach czterdziestych XVI wieku książę pruski Albrecht Hohenzollern przystąpił do jego odbudowy a zakończył ją w 1578 r. elektor brandenburski - Jerzy Fryderyk, wzbogacając go o skrzydło wschodnie i zachodnie, a do skrzydła północnego na narożach dobudował cylindryczne wieże. W 1945 r. zamek został spalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Odbudowany (1968-75) stanowi obecnie siedzibę władz miejskich, Biblioteki Publicznej, Pasłęckiego Ośrodka Kultury, Powiatowego Urzędu Pracy. Biblioteka Publiczna w Pasłęku prowadzi też Izbę Historyczną, znajdującą się m.in. w baszcie północnej zamku.
Zabytkiem sakralnym jest kościół p.w. Św. Bartłomieja , zbudowany w stylu gotyckim około 1350r. W 1543 roku miał miejsce wielki pożar kościoła. Odbudowano go w drugiej połowie XVI wieku zachowując budowę gotycką i nadając barokowy wystrój wnętrza. Ołtarz główny pochodzi z 1687r. Jest dziełem mistrz Riga z Królewca. Głównym motywem ołtarza jest ukrzyżowanie uzupełnione scenami biblijnymi. Środkowa nasada ołtarza przedstawia ukrzyżowanie Chrystusa na tle XVII-wiecznej panoramy Pasłęka. Istotnym elementem barokowego wystroju jest ambona z 1690r. Ta unikatowa kazalnica, wsparta na figurze anioła, jest polichromowana w barwie złotej i czarnej. Ambonę zdobią liczne figury apostołów, ewangelistów, proroków. Zabytkowe organy kościoła z drugiej połowy XVIIIw. wykonane zostały przez Hidenbrandta - organomistrza gdańskiego. Należą one do serii organów: w Oliwie, Fromborku, Kamieniu Pomorskim. Wieża kościoła ma kształt ostrosłupa o podstawie kwadratowej. Wieńczy ją smukły czterospadowy hełm z dachem siodłowym.
Przy kościele od 1.07.1993r. do 2007 roku działała katolicka rozgłośnia radiowa Quo Vadis.
Na rynku, przy ul. Chrobrego, stoi gotycko-renesansowy ratusz z 1380r. W XV wieku ratuszowi dobudowano gotycki podcień o sklepieniu gwiaździstym, a w 1558r. - późnorenesansowy szczyt. W 1945r. ratusz uległ zniszczeniu w 80%. Zrekonstruowano go i oddano do użytku 12.09.1961 roku.
Kamieniczki na ulicy Dąbrowskiego. Zespół zabytkowych (najstarszych na Starym Mieście), odrestaurowanych, kamieniczek na ulicy Henryka Dąbrowskiego. Przełom XVII i XVIII wieku.
Od strony południowej do murów Starego Miasta przylega Plac Tysiąclecia, oddany w rocznicę tysiąclecia państwa polskiego, w 1966r., znajduje się w nim podium, którego tylna ściana ma kontury orła. Plac został w latach 2013-2014 przebudowany i obecnie znajduje się na jego terenie Park Rekreacyjno-Edukacyjny pełniący funkcję sportowo-rekreacyjną.
Poza obrębem murów miejskich znajdują się takie zabytki jak: grupa klasycystycznych kamieniczek przy ul. ks. Fr. Osińskiego oraz znajdujący się w pobliżu neogotycki kościół Św. Józefa z 1855 roku - obecnie świątynia grekokatolicka. Wybudowany został wtedy budynek mający pełnić funkcję kościoła dla katolickiej mniejszości w mieście. Na przełomie XIX i XX wieku rozbudowany – powstała wtedy też wieża kościelna (1909). Obok wejścia do Kościoła znajduje się Kapliczka pamiątkowa z roku 1923. Znajduje się przy kościele św. Józefa. Poświęcona poległym katolickim mieszkańcom miasta którzy zginęli w czasie wojen w roku 1866 oraz w trakcie I Wojny Światowej. Poświęcona pierwotnie Matce Bożej z Lourdes, obecnie Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia. Obecnie jest to cerkiew grekokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Budowniczym kościoła był Gustaw George, którego dziełem jest też pobliska wieża ciśnień z 1909 roku.
Wieża Wodociągowa, tzw. Wieża Ciśnień w Pasłęku. Wybudowana w 1910 r. wg projektu Gustawa George.
Kamieniczki na ulicy Osińskiego. Zespół zachowanych neoklasycystycznych kamieniczek na ulicy Osińskiego, wpisujących się w malownicze zejście ze wzgórza zamkowego oraz w drogę do znajdującego się pobliżu kościoła św. Józefa.
Przy ulicy Bohaterów Westerplatte stoi renesansowy kościół p.w. Św. Jerzego z 1598r. Znajduje się na ulicy Bohaterów Westerplatte. Obecna świątynia powstała w miejscu istniejących i niszczonych podczas wojen wcześniejszych kościołów pod tym samym wezwaniem. XVI-to wieczna bryła kościoła posiada mur tynkowany na biało, spadzisty dach, a od strony wschodniej pięknie wyrysowany szczyt ściany wbudowane jest zwieńczenie z dzwonem. Ołtarz główny stanowi malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym w środkowej jego części. Od 1966 r. jest to kościół wspólnotowy: ewangelicko-prawosławny.
Cmentarz żydowski w Pasłęku jest jedną z najlepiej zachowanych nekropolii wyznania mojżeszowego w regionie. Powstawał w 1817 roku, rozbudowany w 1864 r. Do dzisiaj zachowały się ślady po ok. 100 grobach. W starszej północno-zachodniej części przeważają mogiły ziemne, w części nowszej południowej – mogiły otoczone tumbami (najczęściej z lastriko) z podstawami pod macewy. Ocalały 22 macewy z piaskowca oraz nieliczne z marmuru, na których można odczytać personalia zmarłych, zapisane w języku hebrajskim i niemieckim (zazwyczaj oddzielnie po obu stronach macewy). Najstarsza pochodzi z 1860 r., najmłodsza – z 1902 r.
Kościół w Mariance
XIV-wieczny kościół pw. św. Piotra i Pawła. We wnętrzu kościoła znajdują się na ścianach, podlegające od lat procesowi konserwacji (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), przepiękne średniowieczne malowidła, datowane na XIV w. Oprócz tego w obiekcie znajdują się zabytkowe średniowieczne tabernakulum, barokowe ambona i ołtarz, chrzcielnica.
Kościół w Zielonce Pasłęckiej
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Zielonce Pasłęckiej, od 1987 roku Sanktuarium Jezusa Miłosiernego. Powstał na przełomie XV i XVI w., dwukrotnie burzony – 1577, 1726. Obecny wygląd zawdzięcza odbudowie w latach 1778-1792. Wieża kościelna z roku 1842. Najstarszym obiektem wyposażenia jest dzwon z roku 1506.
W kościele znajduje się XVII-wieczny cudowny Obraz Chrystusa Miłosiernego z Tarnorudy oraz kilkadziesiąt relikwii świętych i błogosławionych, m.in. św. Jana Pawła II, o. Maksymiliana Kolbe, siostry Faustyny Kowalskiej, św. Kingi, ks. Jerzego Popiełuszko. Po drugiej wojnie światowej do wsi trafili przesiedleńcy z Wołynia, którzy przywieźli ze sobą wyposażenie i relikwie ze swoich stron ojczystych. Obecnie Sanktuarium Jezusa Miłosiernego, w którym znajduje się kilkadziesiąt relikwii rożnych świętych katolickich.
Kościół w Kwitajnach
Kościół pw. Chrystusa Króla w Kwitajnach, wybudowany w latach 1714-179, z wyposażeniem z przełomu XVII i XVIII wieku oraz wieku XIX. Kopuła kościoła kryta gontem.
Pałac w Kwitajnach
Powstał w latach 1728-1740 dla hrabiego Karla Friedricha Ludwiga von Barfuss a później przejęty przez skoligaconą rodzinę von Dönhoff. Ostatnią przedwojenną właścicielką była Marion Hedda Ilse Gräfin von Dönhoff, po wojnie znana dziennikarka, wydawca i redaktor naczelna niemieckiej gazety „Die Zeit”, orędowniczka pojednania polsko-niemieckiego.
Pomnik w Kwitajnach
Pomnik upamiętniający poległych w I Wojnie Światowej mieszkańców Kwitajn. Ufundowany w roku 1919 przez hrabiego von Dönhoff, właściciela tutejszego majątku.
Kanał Elbląski
Kanał Elbląski to żeglowna droga wodna na terenie województwa warmińsko – mazurskiego. W sensie geograficznym Kanał Elbląski umiejscowiony jest na terenie Żuław Wiślanych oraz Pojezierza Iławskiego , obszar przez który przebiega teren wyżynny, przynależący do Pojezierza Iławskiego wraz z jego charakterystycznym nachyleniem na północny-zachód.
Budowa *Kanału Elbląskiego*, która odbyła się w latach 1844 – 1881, miała na celu skrócenie drogi wodnej służącej do transportu towaru z Pojezierza Iławskiego do Gdańska a dalej na Bałtyk. W chwili obecnej Kanał Elbląski jest zabytkiem hydrotechniki na skale światową - głownie dzięki unikatowemu systemowi zabytkowych pochylni (Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie oraz Całuny). Różnica poziomów luster wody pomiędzy jeziorem Druzno a Buczyńcem wynosi 99,52 metra – zamiast budować 32 śluzy, zdecydowano się na budowę pochylni. Statki i jachty żeby pokonać różnice poziomów są umieszczane na wózkach i przemieszczane po torowisku za pomocą stalowych lin, kół, napędzanych przez koła wodne (lub turbinę wodną typu Franicsa na Całunach). Na szlaku Kanału Elbląskiego znajdują się również zabytkowe śluzy (Miłomłyn, Zielona, Ostróda, Mała Ruś), akwedukt karnicki (płyniemy kanałem dwa metry nad poziomem jeziora Karnickiego), zabytkowe jazy, wrota, mosty drogowe z początku XX wieku oraz tunel pod groblą łączącą jeziora Szeląg.
Połączone kanałami, pochylniami oraz śluzami jeziora stworzyły szlak wodny o długości blisko 128 km. Trasę szlaku można podzielić na trzy odcinki: Elbląg – Ostróda (80.4 km), Ostróda – Stare Jabłonki (16.9 Km) oraz Miłomłyn – Iława (32,2 Km.), trasa ta posiada także rozgałęzienie do Zalewa. Szlak wodny Kanału Elbląskiego prowadzi przez sztuczne przekopy, groble oraz jeziora Druzno, Piniewo, Sambród, Ruda Woda, Ilińsk, Drwęckie, Pauzeńskie, Szeląg Wielki, Szeląg Mały, Dauby, Karnickie, Jeziorak oraz Ewinigi. Ze względu na położenie Kanału Elbląskiego w Krainie Bałtyckiej, do jego szlaku rzynależą fragmenty lasów chronionych, lasy łęgowe, liczne kompleksy leśne, siedliska i zbiorowiska roślinne. Teren ten obejmuje także Puszczę Ostródzką (Lasy Taborskie, Jabłonowskie, Liwskie), która stanowi największy kompleks leśny w okolicy. Na zachodzie nad brzegiem Jezioraka znajdują się także duże kompleksy leśne, wokół jeziora Ruda Woda rozpościerają się malownicze lasy mieszane. W lasach tych oprócz pospolitych gatunków zwierząt, możemy również znaleźć gatunki rzadkie oraz takie, które podlegają prawnej ochronie. Szczególnie warty uwagi jest rezerwat ptactwa wodnego jezioro Druzno którym spotkać można 207 z 403 ptaków gniazdujących w Polsce, z czego 108 gniazduje tylko w rezerwacie Druzno.
Ze względu na swoje walory przyrodnicze i kulturowe teren został objęty ochroną prawną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego, dlatego na niektórych odcinkach Kanału można poruszać się tylko kajakiem.
Pałac w Drulitach
Wybudowany w 1853 r. w stylu późnoklasycystycznym, siedziba rodziny Krahmer. Znajduje się niedaleko pochylni Buczyniec na Kanale Elbląskim.
Pałac otacza stare XIX wieczne założenie parkowe (z wybudowanymi współcześnie kortami tenisowymi) i krajobrazowe, gdzie znajduje się obszerny staw. Na skraju przylegającego do pałacowego parku lasu, w kierunku pochylni w Buczyńcu, znajdują się pozostałości po kaplicy i cmentarzu dworskim. Po 1945 część tzw. PGR. Od 1990 r. własność prywatna.
Pałac w Dawidach
Udokumentowana historia majątku sięga roku 1600, kiedy to właścicielem kilku łanów ziemi był Achatius Borck. Później majątek przeszedł w ręce rodziny Drzewieckich, aby ostatecznie w roku 1663 trafić do rodu Dohna (do 1945 r.). Wybudowany w latach 1730-1731 według projektu Jana Kacpra Hindersin. Dworem zarządzali zazwyczaj samotni członkowie rodu, a że zazwyczaj były to wdowy, w historii do pałacu przylgnął przydomek „Domu Wdów”.
Rzeczna
Zespół pałacowy z XVIII wiecznym pałacem i budynkiem stodoły oraz XIX-wiecznymi stajniami i spichlerzem. Obecnie stadnina koni Stado Ogierów Starogard Gdański Sp. z o.o.
Przyobozowy cmentarz jeńców wojennych w Krośnie
W trakcie I Wojny Światowej na polach pod Pasłękiem powstał olbrzymi, mogący pomieścić do 15 tys., jeńców, obóz jeniecki.
Powstał w roku 1915 na 60 hektarach ziem znajdujących się wokół Wzgórza Wisielców (naprzeciw młyna we wsi Krosno pod Pasłękiem). Był to niemiecki obóz przeznaczony głównie dla szeregowców i niewielkiej liczby oficerów. Składał się ze 118 baraków więziennych mogących pomieścić 15 tysięcy osób. Wraz z filiami, cały obóz mógł pomieścić ok 35 tysięcy jeńców. . Na terenie obozu znajdowało się również 25 baraków szpitalnych, baraki gospodarcze i administracyjne. Oddziały strażnicze pilnujące więźniów zajmowały 14 baraków. Obóz w Krośnie był wyjątkowo dobrze zorganizowany i prawie całkowicie samowystarczalny. Posiadał elektryczność, wodociągi, kanalizację, pralnię, zakład dezynsekcji i cmentarz, doprowadzono do niego bocznicę kolejową. Istniał do końca 1918 roku, pod koniec roku przemianowano go na obóz przejściowy dla osób powracających do Niemiec z rożnych rejonów Europy. Ostatni jeńcy opuścili obóz ok. 1921 roku (żołnierze Armii Czerwonej). W obozie przetrzymywano głównie żołnierzy rosyjskich, a z pozostałych nacji wypada wymienić Francuzów i mieszkańców ich kolonii, Kanadyjczyków, Australijczyków, Amerykanów, Polaków, Włochów, Anglików, Belgów czy Litwinów.
Pod koniec 1916 roku powstał przy obozowy cmentarz dla zmarłych jeńców, na którym pochowano ponad 1000 osób, w znakomitej większości Rosjan (ponad 800) ale i tez Anglików, Włochów czy Francuzów.
W Izbie Historycznej w Pasłęku (Biblioteka Publiczna) znajduje się tablicą pamiątkowa z terenu dawnego cmentarza obozu jenieckiego, uroczyście wmurowana w przycmentarny pomnik w listopadzie 1917 r.
